Bóng đá kỷ nguyên mới và Barça thời kỳ hậu Messi

Trận chung kết Copa del Rey mới đây - trận đấu mà Barça để thua trước Valencia, tỷ lệ sử dụng Messi của Barça lên đến 30,83% - nói nôm na là gần 31% thời lượng kiểm soát bóng của Barça được dành cho Messi. Kể từ khi công cuộc đo đếm số liệu trong bóng đá bắt đầu được phát triển đến ngày nay, con số 31% phụ thuộc vào một cá nhân là cao nhất.

Barça rõ ràng hiểu căn bệnh của họ. CLB này đã nghĩ đến một thời kỳ hậu Messi và chuẩn bị cho điều đó. Nhưng có vẻ như vấn đề nằm ở chỗ: họ đang tính trước quá nhiều bước đi cho tương lai.

Tháng 02 năm nay, tức là trước khi Barça chạm trán Liverpool ở Champions League, Simon Kuper (tác giả nổi tiếng của nhiều quyển sách kinh điển phải đọc về bóng đá, trong đó có quyển Soccernomics - gần như là sách gối đầu giường của nhiều tay nghiên cứu, phân tích dữ liệu bóng đá thế giới lẫn Việt Nam) có thực hiện chuyến đi đến CLB Barcelona. Trong chuyến đi này, ông được giới thiệu và tìm hiểu về một dự án đầy tham vọng của Barça: “Barça Innovation Hub”. Năm 2017, CLB xứ Catalunya âm thầm triển khai dự án “Barça Innovation Hub” với mục tiêu “sáng tạo tương lai bóng đá”. Chủ tịch Barça, ông Josep Maria Bartomeu, miêu tả đó là “dự án quan trọng nhất” của CLB với mong muốn “những vận động viên thể thao trong tương lai của thế giới sẽ thi đấu tốt hơn ngày nay.”

Khoảng vài năm qua, thế giới bóng đá đã nói rất nhiều về Opta, phân tích số liệu, những mô hình thống kê,… hay dần dà là về “dữ liệu lớn”. Trong “ngành công nghiệp” đó, Barça xuất hiện không nhiều, nếu không nói là không có lấy một câu chuyện về sự quan tâm của CLB này cho lĩnh vực nói trên. Điều đó dễ dàng tạo ra một suy nghĩ rằng đội chủ sân Camp Nou có phần quá truyền thống, chính xác thì lạc hậu. Nhưng còn bởi, Barça có Messi. Khả năng chơi bóng trời phú của anh thường là chìa khoá cho mọi vấn đề. Ít nhất thì đến lúc này, không một ai trong khoa học thể thao dám tin rằng một công nghệ tương lai nào đó của bóng đá, gồm cả AI - trí tuệ nhân tạo, có thể tiệm cận được Messi.

Sau khi Liverpool đánh bại Barça ở Anfield, tờ Independent của Anh kể câu chuyện về cậu bé nhặt bóng Oakley Cannonier đã đưa quả bóng nhập cuộc thật nhanh để Alexander-Arnold thực hiện quả phạt góc giúp Origi ghi bàn. Trong câu chuyện này, theo tờ Independent, chính đội ngũ phân tích của Liverpool nhận thấy những cầu thủ Barça thường có xu hướng bị phân tâm và hay tranh cãi khi đối thủ được hưởng ném biên, hay đá phạt.

Câu chuyện có thể cường điệu và tát nước theo mưa, nhưng có một thứ nó phản ánh không hề sai: vai trò của đội ngũ phân tích ở Liverpool. Chính Simon Kuper hồi tháng 02 năm nay cũng đã từng phỏng vấn Ignacio Palacios-Huerta (Giám đốc tại CLB Athletic Bilbao, đồng thời là Giáo sư tại trường London School of Economics) và nhận được câu trả lời: “Liverpool là ngọn cờ đầu và dẫn đầu trong lĩnh vực phân tích dữ liệu bóng đá.” Tại Liverpool, đội ngũ phân tích của họ được đứng đầu bởi Ian Graham, ông quản lý 4 thành viên với học vị tiến sĩ trải dài từ vật lý học thiên thể đến vật lý học và toán cao cấp. Quan trọng hơn cả, theo lời Palacios-Huerta: “Họ hiểu về bóng đá.”

Barça có thể bước vào cuộc chơi bóng đá 4.0 hơi muộn, nhưng CLB cũng để lại tiếng vang. Trong một hội thảo của Opta tổ chức tháng 3 năm nay, đại diện từ Barça Innovation Hub giới thiệu một mô hình giúp các cầu thủ tương lai có thể định hướng cơ thể và định hướng vị trí trên sân tốt hơn. Tiago Estêvão, một cây phân tích bóng đá nổi tiếng mà chắc chắn các cây phân tích số liệu tại Việt Nam cũng rõ, là một trong những người đầu tiên nhắc nhở thế giới rằng Barça đã… nhập cuộc.

Nhưng theo lời Simon Kuper, tầm nhìn của Barça trong món này lại đang khác với hầu hết các CLB lớn của châu Âu. Điều đó trở thành một vấn đề. “Hầu hết các CLB đều sợ chia sẻ kiến thức của họ ở lĩnh vực này,” Josep Bartomeu nói như vậy. Họ xem đó là bí quyết để đạt được thành công. Barça thì lại muốn biến mình thành “thung lũng Silicon của thể thao”, trích lời của Marta Plana, thành viên ban lãnh đạo Barça, cũng là người chịu trách nhiệm của dự án Barça Innovation Hub. Nói cách khác, Barça muốn “bán” những kiến thức và sản phẩm của họ cho cả thế giới. Một viễn cảnh với những công trình nghiên cứu, hay công thức, mô hình,… có dán mác “tested at FC Barcelona” (“được thử nghiệm tại Barcelona”) là thứ mà CLB này mơ tới. Lại một lần nữa, ban lãnh đạo hiện tại của CLB chú trọng đến việc tối đa hoá nguồn doanh thu có thể.

Đội ngũ Barça Innovation Hub hiện tại được tự do nghiên cứu và phát triển các dự án nhỏ ở nhiều môn thể thao khác nhau. Họ chủ yếu kết hợp nghiên cứu với các trường đại học và CLB thể thao ở Mỹ. Quy mô của Barça trong lĩnh vực này được đánh giá là rộng hơn Liverpool.

Quá rộng, quá nhiều tham vọng và tầm nhìn quá xa có thể trở thành khó khăn cho một CLB với cấu trúc lớn gồm nhiều đội thể thao như Barça. Một tham vọng dài hơi có lẽ sẽ phù hợp nếu áp vào lò đào tạo La Masia của Barça hơn là đội một của họ. Bởi lẽ, tính kết nối giữa Barça Innovation Hub với ban huấn luyện Barça đang vẫn còn mờ nhạt và lệch mục tiêu. Một bên được mặc sức nghiên cứu và thử nghiệm nhưng chưa cho thấy những đóng góp trực tiếp vào lợi ích đội bóng. Một bên thì quá ỷ lại vào khả năng trời phú của các cầu thủ trên sân. Vì chính Ernesto Valverde đã chính miệng nói với Simon Kuper rằng, gần như trong 45 phút đầu tiên trận đấu, ông để các cầu thủ của mình tự đưa ra quyết định trên sân.

Có thể, 10 năm tới, dự án Barça Innovation Hub của Barça sẽ gặt hái thành công. Nhưng cho đến hiện tại, đội ngũ này của Barça vẫn chưa thể theo kịp với Liverpool. Và khi mà Messi vẫn chưa giải nghệ, CLB này vẫn đang cố gắng khai thác hết những gì còn có thể từ Messi. Messi nên là giải pháp cho những vấn đề khó, chứ không phải cho mọi vấn đề.